Boozna a Rudu und im Ruduloch

 

Mord in där aald Markus-Çhillchu

 

Di Pfarrçhillcha va Rudu ischt fríèjär an där wältsch Grenzu ob Palíno gsii, daa wa mu hiitu no d Hoschtatt vam Sam Marggo cha gsee. D Wältschu heind iru Heer z Treschgguweer gçhäbä, wiär abär a Rudu. Jedä hed abwäggslungswiisch u Wucha lang sellu d Mäss hä und d Sakramänti gä.

Deer va Treschgguweer sii u schlächtä Geischtliçhä gsi. Äär hei numu ds Jagu im Chopf gçhäbä und sii mee in dä Bäärgu gsi wa in där Çhillchu. So hei är eppä fascht värgässu, we Sunntag sii gsi. Us Tagsch hei är schi värschpäätut, usoo dass d Liit z Sam Marggo gmeint hei, äär chumä nimmä. Bivórsch hei wellu heimgaa, heisch abär no gad du Pfarer va Rudu gibättu, äär sellä nä abu do chun ga d Mäss läsu. Äär hei sus nit gääru gmacht, wils nit schiinä Sunntag sii gsi. Schliässli hei är schich abär do la ubärrédu, dass d Liit nid ooni Mäss mièssä heimgaa. Wiän är duä in schiim Mässggwand zum Altaar sii ggangu, sii de emäl där Wältschu oi chu. Und wan är das gsee hei, sii är usoo ärteiptä chu, das är du Heer va Rudu mit schiinär Bigsch am Altaar gad ärschossu hei. Van daa uwägg hei mu di Pfarii giteilt. Di Tiitschu sii a Rudu plibu und d Wältschu sii i Treschgguweer zär Mäss ggangu. Di gmeinsam Çhillcha an där Grenzu hei mu la zärgçhiju. – Di Pfarii Gondo old Rudu sii abär eerscht anno 1822 zum Bischtum va Sittu chu, nadém dass sus där Paapscht und där Chinig va Sardiinju bischtäätigut hei.

 

Quellen: Volkserzählungen aus dem Oberwallis, Guntern Josef (1978), S. 880; Gondo-Zwischbergen, an der Landesgrenze am Simplonpass (1968), S. 192.

 

Un Aarmi Seel in där Çhillchu

 

Us Morgunsch sii us Propóschggi, wa oi gsigruschtut hei, a Rudu in d Çhillchu ggangu fär ds Bättuliitu gan z machu. Daa heis am Hoochaltaar us Wiibuvolçhi gsee chnewwä und andächtig bättu. «Ja wiä het de jetz das Wiibuvolçhi schoo in där Çhillchu çhennu sii, we d Çhillchumpoort do no gat pschlossni isch gsii und äs um Voraabund d Çhillchumpoort pschlossu het?» Äär hei schi ja do umsee, ob wirkli nièmumee in där Çhillchu sii! Äär sii eppis neejär ggangu und hei das bättund Wiib us bitzji bessär wellu álotzä. Abär, wiä sii äär ärchlipft, wanär schtatt du Chopf u firchtärliçhi Hoitschila vor schich hei, wa nu mid läärä Oiguhilinu ángglotzät hei! Zittrundu wiä us Loibji schpringä är us parr Schritta zärugg. Und gsich: D Hoitschila drääjä schich um und pschouwwä ds Propóschggi oi ganz gfirçhig á. Äs hei mu gat d Schtimm värschlagu, usoo dass gçheis Woord me hei vírcha prungu. Ooni lang z deichu heis ds Glogguschnutzji giphackt und fää afa liitu. In dem Oigublick hei schi di Gschtaald umúm umgidräät. Ds Propóschggi hei gçhei Gguraasch me funnu fär zum bättundu Wiibuvolçhi z gaa und mid imm z ärédu. Äs hei numu me zär Çhillchumpoort terffu lotzä. Waas ferig gliituts hei gçhäbä, siis schirig zär Poort und hei nómal zärugg zum Hoochaltaar glotzät und … d Aarum Seel sii oi uwägg gsii.

 

Quelle: Walliser Sagen, Guntern Josef (1963), S. 146.

 

Ds schwaarz Widri im Wiissu Gibirg

 

De heisch immär gizellt van umu schwaarzu Widri. Und duä sii miini Muätär va Figinu ábchu. Und duä sii dits Widri ra daa im Wiissu Gibirg bigäggnät. Schii heis oi mit dä andrä Schaaffu wellu jagu, abär äs hei ra niè wellu gaaä, und de heisch sus afa schteinigu. Und wiè neeçhär dasch schii dischum Widri sii chu, wiè greessär sii d Oigu chu. Wesch ganz in där Neeçhi sii gsi, siisch gsi wièn us Tällär. – Und das sii íra sälbscht passíèrt!

 

Quelle: Einheimische erzählen, Jordan Erich (1985), S. 120.

 

D fuifschpännig Poscht

 

We wiär frièjär va dän Alpju umbrícha zär Aaltu Ggasäärmu sii chu, hei wär vill d fuifschpännig Poscht mit dum Rossgschäll gçheert värbiifaru. Aber wiär hei niggs gsee, äs ischt nit d ärächt Poscht gsi.

 

Quelle: Volkserzählungen aus dem Oberwallis, Guntern Josef (1978), S. 638.

 

Us chleis Hintschi und us gfiirigs äRoss

 

Unnär där Chaaltu Balmu ischt duozumaal menngischt un Aarmi Seel als chleis Hintschi im Wägg gschtannu. Und wièr hei Anngscht gçhäbä, daa värbii z gaa. Wa miini Schweschtär und ich us Aabundsch daa emäl oi hei värbii mièsse, hei wär zämu abggmacht, eini híèna und d andra daana dum Wassär väruif z gaa. Und wiè värhäxt: Vor mièr ärschiint ds chlei Hintschi! Äs ischt vor mièr us Schtigçhilti gliffu und uf zmaal iss mär untwitscht. Obuna uf där Äbi hei de d Schweschtär und ich unändrä umúm gitroffu und sii zämu väruif gägun d Chluisä. Und daa gits un niwwi Ubärráschig: Us gfiirigs äRoss lotzäd us umu Schtall vircha. In eim Chlupf sii wär daa värbii und väruif ins Doorf. Där Paatär Jollär het de därnaa denu Schtall uisgigsäggnut.

 

Quelle: Volkserzählungen aus dem Oberwallis, Guntern Josef (1978), S. 462.