Värboorgundi Schätz

 

Där värboorgund Schatz am Chascht^ulbäärg

 

Ds Doorf Simpliu soll vor vilä, vilä Jaaru in där Bäruchummu, am Chascht^ulbäärg, gschtannu sii. Wiitär obuna gsee mu no hiitu un Ğliichsami vam aaltu Reemärwägg und un ggufäraalti Muira, d Liit sägänd ra d Heidimuira. Und daa heis schiinds u värboorgundä Schatz, wa vaⁿ äru fírnäämu Junggfro^uw biwachtä sii. Vor Jaaru hei daa zwei Meiggjä iru Tuitini und Neeschini ghiätut. Und uf einärmaalu hei schii d Schtell uissafunnu, wa där Schatz värgrabnä sellti sii, nämli daa, wa d fírnääm Junggfro^uw inä zuägschweicht hei. D Meiggjä sii firchtärli ärchlipft und sii mit där ganzu Ggúbjutu Schmallvee där du Bäärg umícha. – Leidär cha mu schi hiitu nimmä fräädjä, obsch du Schatz schpäätär sii ga reichu.

 

Quellen: Blätter aus der Walliser Geschichte, Nachlass von Pfarrer F. Joller, hrsg. Imesch Dionys (1901), S. 446; Volkserzählungen aus dem Oberwallis, Guntern Josef (1978), S. 713.

 

 

Där Hund und där värboorgund Schatz

 

In där Bäruchummu, am Chascht^ulbäärg, soll u Schatz värgrabnä sii. So sii umaal oi us Mandji usum Doorf daana dum Schtaalduwassär umu groossu schwaarzu Hund bigäggnät. Deer hei dum Mandji värschprochu, we äs ínu bis uif in di Bäruchumma träägä, de zeiçhär mu u Schatz, das är ds Läbä lang mee Gääld hei wa di ganzu Liid im Tall. Weⁿ är nu abär lää la fallu, de sellä är värfluächtä sii.

Ds Mandji hei dii Wett ánggnu, hei du Hund ufu^m Pugg^ul gnu und sii därmít där du^m Bäärg uif. Und waa dii Treg^ji immär schwäärär sii chu, hei ds Mandji firchtärli afa fluächu. Naa jedum Fluäch sii där Hund schwäärär und no schwäärär chu, usoo das äs nu mid umu firchtärlich luitu Fluäch hei z Bodu gschmeizt. Där Hund sii mit gfiirigä Oigu därvánggliffu und hei du Tregⁱl und schiini Naachaamu bis in du niintu Ğraad värfluächt. - Und taatsächli hei mu náchär çhennu feschtschtellu, wiä deer Fluäch in deer Famili in Ärfillig sii ggangu.

 

Quelle: Volkserzählungen aus dem Oberwallis, Guntern Josef (1978), S. 725.

 

 

Värfluächt bis in du niintu Graad!

 

Äs heisst, in där Bäruchummu, u halb Schtund ob dum Ğlischär, sii frièjär ds Doorf Simpilu gschtannu. Mu seid oi, dass daa u Schatz värgrabnä sii.

Us Nachtsch sii us Mandji bi där Niwwu Schiir värbiiggangu und daa sii mu us Tuiti bigäggnät, wa hei afa redu. Ds Mandji sii gçhei Anngschthasu gsii und hei mid imm u lengri Ziit afa hengärtu. Gägu Schluss vam Hengärt hei mu ds Tuiti gseit, dass daa obuna in där Bäruchummu u Schatz värgrabnä sii. Äär çhennä nu phaaltu, wenär iss, ds Tuiti, bis uif an Oort und Schtell träägä. Dits Mandji sii uf das Anngibott ínggangu und hei ds Tuiti ufu^m Pugg^ul gnu und sii mid ímm därdír uif. Jetz hei abär deer guät Simpilär d schlächt Gwoheit tçhäbä, lièbär schee z fluächu wa z bättu. Anschtatt z bättu, där Herrgott sellä mu hälffu träägu, hei är afa fluächu: «Dui gottlosus Blagg, dui schwäärs Blagg, dui värfluächts Blagg!» Wiä mee, dass är gfluächut hei, wiä schwäärär sii dits Tuiti chu. Bis ufu Scheenu Biäl und daa sii di Treg^ji usoo schwääri chu wiä u Fluä, und äär hei scha mièssu la z Bodu fallu. Duo hei där Geischt us dum Tuiti vírcha ghoiru: «Will dui zuä gfluächut schtatt gibättut hescht, bin ich immär schwäärär chu. Usoo bärchúscht dui denu Schatz niä. Dui und diini Naachummuschaft sellunt värfluächti sii bis in du niintuscht Graad. Bis in du niintu Graad soll sus nièmu me us diinär Värwandtschaft z eppis bringu.» - Und äs sii uiffällig gsii, dass dii Famili bis uf hiitu immär aarmi sii plibu und niä us eigunts Hiischi hei gçhäbä.

Eerscht där Toonu, wa oi us dischär Famili sii, deer het sus jetz entli z eppis prungu. Äs ischt also megli, dass mid imm där niintuscht Graad ärreichtä ischt.

 

Quelle: Volkserzählungen aus dem Oberwallis, Guntern Josef (1978), S. 724.

 

 

Där värboorgund Goldschatz z Bälleggu

 

Z Bälleggu, herd unnär dum Allmei-Tirli vam Tallwägg, ischt un ubärhannjändi Balma. An deer Schtell hei eischi Tagsch di toib Greeta värnú, dass daa u Schatz sellä värschtacktä sii und dass schii denu çhennä phaaltu, we schii afää grabu und bussung oi us Mandji uf umu Ross värbii riitä. Náchunand heisch värschprochu, wes ra glingä denu Schatz z finnu, de gäbäsch d Hälfti där Çhillchu; und schii hei fluggsch afa grabu. Und gsich: im Nui riiitä daa oi gat där aald Joordi Toonu värbii und chumä oi där Goldschatz vírcha! Vam Glick giblentuti hoirä di Greeta: Jetz hänis, jetz phaaltis! Und im gliichun Oigublick sii ds äRoss mim Riitär uwägg und där Schatz mim Gold sii ra oi untwitscht. – Usoo geits eim halt, we mu värgisst, was mu värschprochu het! 

 

Quellen: Gondo-Zwischbergen, an der Landesgrenze, am Simplonpass, Arnold Peter (1968), S. 256, 257; Volkserzählungen aus dem Oberwallis, Guntern Josef (1978), S. 715; Das grosse Buch der Walser Sagen, Waibel Max (2010), S. 108.