Gguggwäärgini, Ggoggwäärgini, Ggottwäärgini

 

Zwerge sind kleinwüchsige Fabelwesen des Volksglaubens, die meist auf abgelegenen Landgütern, im Wald oder in felsigen Höhlen beheimatet sind. Ihr Charakter wird oft als listig, tückisch, aber auch hilfsbereit beschrieben.

 

Ds Gguggwäärgi als Hirt

 

Uf Figinu hei us guädmiètigs Gguggwäärgi gläbt. Us Tagsch heis dä Liitu in där Alpu gseit: «Gääd numu unggschnièrd umáb ins Tall, ich lotzä dum Vee de schoo!» Baald nadém, dass d Hirta im Deerffji sii gsi heis afa schniju und schii sii schnuärgschtracks umúif uf Figinu ga lotzä. Daa hei nä ds Gguggwäärgi gseit: «Oo, das ischt no nid leits Wättär, ich tuä dum Vee schoo lotzä, gääd numu unggschnièrd umáb ins Deerffji!» Und schii sii ggangu. Unnärdessi hei un iischuchaaltä Wind ubär di Bäärga afa pfiiffu. Naam parr Tagu sii d Hirta nomal zärúg uf d Alpa ga lotzä und duo sii ds Vee fascht am Värhungrä gsi und ds Gguggwäärgi niènä munánd. Eerscht wa mu de im Schpaatherbscht ds Hew im Schiiri ggetzt hei, sii ds Gguggwäärgi us dum Hewschtuäl vírcha gschliffu. Waasch sus zär Red hei gschtellt, heis nä zär Antwoort ggä: «Miär sind alli Wättär rächt, numu du chaaltu Wind värbutzi nit!»

 

^{Quellen: Blätter aus der Walliser Geschichte, Nachlass von Pfarrer F. Joller, hrsg. Imesch Dionys (1901), S. 451; Gondo-Zwischbergen, an der Landesgrenze, am Simplonpass, Arnold Peter (1968), S. 258; Einheimische erzählen, Jordan Erich (1985), S. 125.}

 

 

Gguggwäärgini als Wättärproffeetu und Labunsrettär

 

Ob dä Meggju, in dä Felinu vaⁿ ds Maschggisch Weng hets aalti Hilinä, Gruobä und zärrittni Muirä, wa frièjär di Gguggwäärgini hei gwonät. Im Herbscht hei mu schi tçheert hoiru: «Wenn uf Zan Ggallu där Wind geit, de phaaltät di Geiss duheimu, suscht gseed är schi nimmä!»

 Eppis neechär zär Figinu, im Ggantu, daa hei in där Goldgrebärziit di Tiroolär un Gruoba gçhäbä. Vam Merzu bis im Herbscht hei dii daa gschafft und ds Äärz usum Bäärg vírcha prungu. Eischi Tagsch hei un Tiroolär ob där Gruobu us Gguggwäärgi gsee, wa mu ghoiu hei: «Gschwind, gschwind, alli us där Gruobu vírcha!» Und wiè lätz sii alli us dum Loch vírcha gschprungu, und schoo sii där ganz Schacht zämugschtitzt. Di Tiroolär sii moorz ärchlipft und hei ds Tall värlaa, di Gguggwäärgini sii abär plibu, … bis uf hiitu!

 

^{Quellen: Blätter aus der Walliser Geschichte, Nachlass von Pfarrer F. Joller, hrsg. Imesch Dionys (1901), S. 451; Gondo-Zwischbergen, an der Landesgrenze, am Simplonpass, Arnold Peter (1968), S. 257.}

 

 

Di Gguggwäärgini - us schaffigs Volçhji mit Ggujunaadä

 

Duozumaal heindsch eim eppä gizellt, di Gguggwäärgini hälffä eim schaffu, abär we mu nä eppis wellä zalu, de chumäsch de nimmä. Mu hed oi tçheert sägä, schii hei uif ufum Pradetsch gwonät und hei daa Chatzugold gsuocht. Und uif in ds Maschggisch Weng heisch inä sälbär sogaar ghewwu. We där Wind sii chu, de siisch in du Hewschtuol ínggschliffu und hei gseit, inä sii alli Wättär rächt, abär numu nit där Wind. – Eppis muoscht wissu: Di Gguggwäärgini sind us schaffigs Volçhji, abär schii heind oi iru Ggujunaadä!

 

^{Quelle: Einheimische erzählen, Jordan Erich (1985), S. 125.}

 

 

Ds Ggoggwäärgi mit där Ledi uif und därvá

 

De hei umaal us Mandji hiä vaⁿ Zwischpäärgu u Ledi Äswaarä där ds Telli ícha gitreit und de sii mu us Ggoggwäärgi bigäggnät. Das hei sus gfräägt, obs mu ächt sellä d Ledi abnä. Ds Mandji sii schee miäts gsii und sii natiirli gottufroo gsii, das mu äs umaal schiini schwäär Ledi çhennä gä. Und dits Ggoggwäärgi hei dii Ledi ufu Rigg und sii darmig im hälu Galopp uford und du Ggantu uif. – Ds aarum Mandji hei mu nimmä naamegu und hei wädär Ggoggwäärgi no Ledi me funnu.

 

^{Quelle: Einheimische erzählen, Jordan Erich (1985), S. 126.}

 

 

Gguggwäärgini zalund mit Cholä pär Zallnisch

 

Umaal hei di Gguggwäärgini oi d Heebanna mièssu hä. Und dii hei emäl oi ira Dinggs gmacht, wasch hei sellu. Und duo heisch ra pär Zallnisch u Schoossuta Cholä gg^jä. Und deschi sii dischi aarum Heebanna oi scharpf värdrissigi chu und hei um moorz Zooru bärchú. Waasch de heimggangu sii, heisch de allpod u Chola hiä und u Chola daa värboorgund la fallu, wesch gmeint hei, ds Gguggwäärgi lotzä nit gat. Und dass sii us schutzji usoo ggangu und duä hei ra ds Gguggwäärgi afu maal gseit: «Ja, wiè mee dast saascht, wiè weenigär dast haascht!» Und usoo heisch ru doch afu nimmä mee terffu la fallu, will sus ds Gguggwäärgi äbu doch gsee hei. Därnaa waasch heim sii chu, heisch dii Cholä, wasch no tçhäbä hei alli uf di Trächa tçhiit. Und um Naatag um Morgund, wesch duä sii chu fär ánzfiiru, sii dischi Cholä, uf där Trächu allds Goldschtitçhiltini gsii. – Usoo geits eim, we mu ds Ggärínga nit schetzu tuät!

 

^{Quelle: Einheimische erzählen, Jordan Erich (1985), S. 125.}

 

 

Ds Ggottwäärgi uf dä Chluisu

 

Umbrí uf dä Chluisu ischt us aalts Hiischi gsii, hiitu gseet mu numu me di zärlottrut Hoschtatt därvá. Und denn hei emäl daa ds Wiib dun Tag dir oi gschpunnu, und ds Manng^ji sii ga schaffu. Und duä sii dun Tag dir ds Ggottwäärgi zuä dits Wiib chun ga tratzu und hei mu allziig gseit, äs sellä abu d Chaartä nä und mu um bitz ufum äRigg und ufum Aars chratzu. Und de heis denn usoo ärschregçhilli gschtuichu! Waas duä dum Wiib us Tagsch oi afuⁿ z bund sii chu, heis schi um Aabund dum Manng^ji gchlagt. Duä sägä ds Manng^ji: «Jetz pliibu umaal ich hiä». Äs hei ds Wiibsch Gwand anggleid, hei schich ans Schpirrat gsetzt und hei probíèrd afaⁿ z schpinnu. Duä sii ds Ggottwäärgi chu: «Hiä, dui schpischt und wischt gar weenig á, mi tuicht dui siid där Ma, zich uis du Schgaart und chratz mièr duⁿ Aars!» Duo hei duo ds Manng^ji d Chaartä gnu und hei mu du Rigg und duⁿ Aars deⁿ emäl scheentoll zärchratzt. Därnaa siis nièmärmee chu.

 

^{Quelle: Einheimische erzählen, Jordan Erich (1985), S. 127.}

 

 

Senni, Senni, weli Brenni!

 

Wissidär, dass friäjär uf däⁿ Alpju oi Ggottwäärgini gwonät heint? De sii daa emäl oi umaal us Senni gsii, wa schiinum Vee nit vill naagfräägt hei. Und duä hei mu im Herbscht us Ggottwäärgi schiini einzig Chuä gnu und hei dera du ganz Wintär guät glotzät. Druf im Uistag hei ds Ggottwäärgi duä dum Senni ghoiru: Senni, Senni, weli Brenni! Chumm reich diini Chuä und us schees bruis Chalb därzuä!

 

^{Quellen: Blätter aus der Walliser Geschichte, Nachlass von Pfarrer F. Joller, hrsg. Imesch Dionys (1901), S. 449; Volkserzählungen aus dem Oberwallis, Guntern Josef (1978), S. 765; Einheimische erzählen, Jordan Erich (1985), S. 127.}